Mysense: burgers meten in landbouwgebied

Inleiding

De lokale verenigingen Behoud de Parel uit Grubbenvorst en de stichting BurgerWetenschappers Land van Cuijk meten al enkele jaren de luchtkwaliteit onder de naam MySense. Dit doen ze in samenwerking met onder meer het RIVM sinds enkele grootschalige landbouwbedrijven zich in de buurt vestigden. De meetkits ontwierpen ze helemaal zelf, net zoals de software voor analyse en verwerking van de meetresultaten. Hierdoor zijn de gegevens 24/7 zichtbaar op onder meer het dataportaal van het RIVM. Meten om het meten, daar doen ze niet aan bij MySense: met hun analyses zetten ze zich in voor een goed lokaal evenwicht tussen dier, mens en milieu. 

Stinkende lakens

‘Ons verhaal gaat meer dan 10 jaar terug’, vertelt Teus. ‘We kregen lucht van plannen voor grootschalige veeteeltindustrie in ons dorp. We hebben het dan over 1,5 miljoen kippen en 50.000 varkens per gebouw. In de begindagen hield onze actiegroep zich vooral bezig met rechtszaken tegen de milieuvergunningen. Toen we merkten dat de varkens- en kippenhouderijen enkel werkten aan oplossingen om de uitstoot nog nét binnen de toegelaten normen te houden, wilden we weten wat precies het niveau van blootstelling voor de omwonenden was.’

Gepassioneerd legt Teus uit dat het een dure zaak is om gassen zoals ammoniak, stikstof en ozon te meten. Als burgerbeweging valt dat niet te overzien. Geur is bovendien moeilijk objectief vast te leggen, zo blijkt. Terwijl één inwoner de geurhinder misschien nog best vindt meevallen (‘uit economische overwegingen’, aldus Teus), hangt de buurman zijn lakens buiten te drogen en neemt de stank ’s avonds mee naar bed.  

‘Toen er fijnstofsensoren op de markt kwamen, hebben we uitgezocht welke toestellen geschikt waren. Samen met het RIVM hebben we onze apparaatjes op de landelijke meetstations geplaatst, zodat we kunnen vergelijken en corrigeren. Mensen beseffen niet altijd hoe groot het risico op fouten blijft als je de statistische modellen niet constant onder de loep neemt.’

Samen sterk

Hoe zit het met het ledenaantal? ‘Je houdt steeds een kern over’, aldus Teus, ‘maar je hebt meer nodig dan een waakvlam. Regelmatig komt er iemand bij, maar de meesten haken snel af. Naar mijn gevoel heb je binnen citizen science een overlevingsperiode van 3 jaar. We hebben behoorlijk wat in onze rugzak qua ontwikkelingskennis en ervaring. Daarom houden we graag contact met andere initiatieven. We hebben het dan over de meetkits, maar ook over de dataverwerking: we werken met iets duurdere toestellen en een pc die 24 uur per dag draait. Je merkt dat er heel wat bij komt kijken om alle ballen in de lucht te houden.’

Binnen MySense zijn er specialisten van elektronica en iemand die sterk is met 3D-printing. Teus is dan weer de man van de dataverwerking en -overdracht. Dat hij een visie heeft, is duidelijk. ‘Waar ik van droom is een uitwisseling van data en software. Ik kom uit de opensourcewereld. Daaruit is Google ontstaan. In die wereld is er ruimte om te brainstormen in jeugdherbergen of hotels. Je moet de creativiteit organiseren, en dat gevoel ontbreekt bij de overheid.’

Kipster

De rechtszaken maakten door de jaren heen plaats voor meetprojecten, zoals dat bij pluimveeboerderij Kipster in Venray. ‘Toen we enkele jaren geleden hoorden dat een grootschalig open legbedrijf van start ging in onze gemeente, waren we er met enkele leden van Behoud de Parel bij op de openingsreceptie. We sloegen een praatje met de CEO en ontdekten al snel dat het voor hen ontzettend belangrijk is om diervriendelijk aan de slag te gaan. Er was veel interactie met dierenwelzijnsgroepen, maar niet met de omwonenden.’ 

‘We mochten nadien maandelijkse metingen uitvoeren rond de stallen met een fijnstofmeter uit de VS. Als resultaat heeft Kipster de filterinstallatie uitgebreid met maar liefst 33%. Een aardig succes, toch? Om nog betere resultaten te halen, wilden we een permanent meetsysteem plaatsen met 6 sensoren rond de stallen, 2 toestellen binnenin en nog eentje op zo’n 300 meter van het bedrijf. Eerst zou Kipster zelf een deel van de kost dragen, maar toen bleek dat we extra zonnecellen nodig hadden om onze apparaten van stroom te voorzien, haakten ze af. Het project is uiteindelijk gefinancierd door WUR Livestock en Fontys Hogeschool. Momenteel liggen de meters trouwens stil door de vogelgriep, dus dan heb je dat weer (lacht).’

Kijk en leer: tips en ervaringen van MySense

1. Hou je einddoel voor ogen: ‘Verlies je niet in de metingen zelf. Die zijn belangrijk, maar uiteindelijk een middel om je doel te verwezenlijken. In ons geval een mooi evenwicht tussen de bedrijven, het milieu en de omwonenden‘
2. Zorg voor fondsen: ‘Meten kost geld. Zorg voor subsidies, werk samen met hogescholen en lokale overheden. Zulke projecten trek je niet met uitsluitend vrijwilligers.’
3. Wissel je kennis uit: ‘Het is mooi dat je heel veel bagage opbouwt, maar je wordt vooral sterker door een netwerk van kennis én netwerk van data op te bouwen. Zoek dus contact met andere meetprojecten.