Samen meten Meierijstad en Best Duurzaam: samen goed voor meer dan 150 sensors

Piet en Peter zijn terecht trots op de meetprojecten van Samen Meten Meierijstad en Best Duurzaam. Luchtvervuiling is een ernstig probleem voor de volksgezondheid, dat beseffen ze allebei. Om deze materie overzichtelijk bij de bevolking te krijgen, zetten ze hun schouders onder meetprojecten met fijnstofsensoren. Intussen zijn er in Meierijstad maar liefst 110 sensoren actief, in het kleinere Best ook al gauw 50. Daarmee zijn ze inmiddels een vaste partner voor beide gemeentebesturen als het over luchtvervuiling gaat.’

Best Duurzaam

De leden van Best Duurzaam – ze zijn inmiddels met zo’n 450 - wekken onder meer zelf energie op, zoeken oplossingen om autorijden milieuvriendelijker te maken en moedigen kinderen aan om te voet of al fietsend naar school te gaan. Ze werken ook rond lokaal voedsel en ontwikkelen educatieve pakketten voor scholen. Alles om van duurzaamheid een stokpaardje te maken in Best.

Via een sensorproject uit Arnhem kwam Peter, lid van Best Duurzaam, in contact met Sensor Community. ‘Het voordeel is dat zowel de hardware als de software op dit platform min of meer kant en klaar is. Ik heb toen een paar pakketjes uit Polen laten komen met het basisconcept, de U-buis.’ Uit de eerste testen bleek al gauw dat vochtigheid niet goed was voor de sensor. ‘Dat moest ik anders aanpakken, en daarom heb ik zelf een ontwerp gemaakt op basis van de meetkast van Arnhem en de software van Sensor Community.’ Best Duurzaam heeft dat concept uitgerold als pilootproject met 20 fijnstofmeters.

Samen Meten Meierijstad

‘Bij ons heeft een lokale politieke partij de eerste stap gezet,’ vertelt Piet van Samen Meten Meierijstad. Zij organiseerden eind 2020 een digitale infosessie rond zelf meten. Van de ongeveer 70 belangstellenden hebben we met 7 vrijwilligers een werkgroep opgezet. De afspraak was wel dat onze vereniging geen politieke bindingen kreeg. Twee maanden na de presentatie hadden we een bestuur en konden we van start gaan. ‘Toen we begonnen, kenden we elkaar helemaal niet, maar we werden al snel een club van gelijkgestemden,’ klinkt het.’ 

In Meierijstad kregen ze lucht van het project van Peter in Best en vroegen om zijn hulp. ‘Ik heb die jongens geadviseerd om een technische ploeg eigenhandig die meters te laten bouwen,’ vertelt Peter. ‘Zij hebben trouwens nog enkele verbeteringen aan mijn model doorgevoerd, die ik dan later zelf overgenomen heb.’ 

Duwtje in de rug

Voor niets gaat de zon op, en dus nam Piet contact op met de buurtadviseur van de gemeente. ‘Ik heb om een startsubsidie gevraagd, anders moesten we zelf de zaken voorfinancieren. We kregen binnen de drie dagen 1500 euro toegewezen. Dat was voor ons voldoende om te starten: we konden met dit geld het materiaal aankopen. Voor 45 euro verkopen we de toestelletjes, en onze financiering gebruiken we enkel om de kosten voor te schieten. We hebben onze subsidie dus nog voor een deel op zak.’ 

Ook Best Duurzaam heeft vanuit de gemeente een subsidie gekregen. ‘Wij konden 50 meters leveren,’ zegt Peter. ‘De kostprijs voor één toestel bedroeg 45 euro en met die subsidie konden we dat terugbrengen tot 25 euro. Het idee was ook om de meters niet gratis te geven, want dan wil iedereen er eentje. Anderzijds moest de prijs wel democratisch blijven, dus 25 euro was een goed compromis.’ 

Wisselwerking

De samenwerking met de overheid gaat niet enkel over subsidies. ‘Een van de voorwaarden uit politieke hoek was dat we de vervuiling in Best in kaart zouden brengen. Daarom houden we maandelijks of tweemaandelijks overleg met de wethouders,’ vertelt Peter.

Piet vult aan: ‘Er is een mooie wisselwerking met de nieuw aangestelde milieuambtenaar van Meierijstad, we zitten regelmatig samen. De gemeente gaat op onze vraag trouwens een stookalert op de website plaatsen. Daar zijn we heel erg blij om, de eerste winst is dan binnen.’ 

Boeren en barbecues

Wie zijn de burgers die meedoen aan dit project? Piet: ‘In het begin bereikten we vooral mensen die de boeren met hun stinkende stallen wilden afstraffen. Of mensen die een buurman hebben met een hout- of kolenkachel. Maar je moet de zaak omdraaien, vind ik, want zo krijg je de landbouwbedrijven niet mee. In mijn kennissenkring heb ik ook wat landbouwers en ik heb hen uitgedaagd om te tonen hoe ze het wél voor elkaar hebben. Zodoende zijn er wel wat meters geplaatst in deze bedrijven. Bij sommige zie je dan dat het altijd schoon is, en bij andere loopt dat minder goed. Vooral bij oudere stallen. Ook aan de snelwegen zie je echt wel verschillen.’ 

Peter: ‘Bij ons in Best reageerden vooral veel mensen die last hadden van houtstook. Maar geurhinder en fijn stof zijn hier twee andere dingen. Onze fijnstofmeters bieden acceptabele kwaliteit tegen minimale kosten om de resultaten in kaart te brengen, maar ruiken kunnen ze niet.’ 

En meten maar

Hoe krijg je al die meettoestellen operationeel? Piet: ‘In Best en Meierijstad geven we burgers een  handleiding, documentatie en uitleg mee wanneer ze hun toestel ophalen. Waar hang je je meetkastje, hoe verbind je het met het netwerk? Bij 90% gaat dat gewoon goed. Bij sommigen moet je enkele keren langs omdat het niet lukt. Twee toestellen heb ik tot nu toe moeten terugnemen.’

Teruggaan in de tijd

Al die metingen leveren een heleboel data op. ‘Wat ik miste op de site Samen Meten van het RIVM en in Sensor Community,’ zegt Peter, ‘is de mogelijkheid om terug te kijken naar het verleden en globale patronen te zien. Om dat op te lossen, heb ik zelf een klein computertje gebouwd dat elke 5 minuten schermfoto’s maakt die je monteert tot een video. Zo zie je een fijnstofwolk over je dorp of omgeving trekken. Je ziet waar die ontstaat. Via de overkoepelende organisatie Aireas hebben we een jong bedrijfje ingehuurd om zo’n basiswebsite te bouwen. Op die website kan je eenvoudig terugkijken in de tijd, al zitten er nog haken en ogen aan, hoor.’

‘Waar ik wel tegenaan loop, is dat onze meters niet heel nauwkeurig zijn. Zowel onze inwoners als de gemeente verwachten dat wel. We hebben drie officiële meettoestellen in Best, en ik zou die graag als referentie gebruiken. Als er wat wind staat en er een vrij gelijkmatige fijnstofverdeling is, kan ik voor al onze meters een nulpuntafwijking en gevoeligheidsafwijking bepalen. Zo is het mogelijk om correctielijnen te maken en beter op te volgen wat er in Best gebeurt. De gemeente wil ook graag zicht krijgen op piekwaarden, maandgemiddelden en andere rapporteringen. In het kader van het Schone Lucht Akkoord krijgen we hier nog extra subsidie voor, als alles goed is, en dan zal onze website veel beter werken.’

Kijk en leer: tips en ervaringen van Samen Meten Meierijstad en Best Duurzaam

1. Is hier wifi? Peter: ‘Het grootste probleem is de wifi, zonder enige twijfel. De afstand tot je wifipunt is vaak te groot. Als je meer dan 10 meter moet overbruggen, installeer je bij voorkeur een wifiversterker. Hoogrendementsglas helpt ook niet trouwens.’ 
2. Nagellak: ‘Maak je meettoestellen weer- en corrosiebestendig om printplaatjes te beschermen. Onze gouden tip: schilder ze met doorzichtige nagellak!’ Piet: ‘Soms vergeten we er eentje en dan ligt het daaraan. Schoonmaken en blanke nagellak erover!’
3. Leve de 3D-printer:  ‘Ook met regen heb je wel een keer problemen,’ zegt Peter. ‘Ik heb regenkapjes geprint met een 3D-printer.’