Samen meten is weten Eersel

Burgermeetprojecten als sleutel tot overleg met de overheid

Sinds 2018 meten de inwoners van Eersel al fijn stof en geluid. Intussen maken ze deel uit van een aantal regionale meetprojecten, onder meer om de luchtverontreiniging en geluidsoverlast rondom de luchthaven van Eindhoven in kaart te brengen. ‘Het aantal vluchten nam de voorbije jaren sterk toe, en daarmee ook de hinder qua geluid en uitstoot,’ aldus Cees Beemer, de drijvende kracht achter Samen Meten is Weten in Eersel.

Zelf woont hij aan de westkant van het vliegveld. ‘Daar passeert 70% van alle vliegtuigen, en dat geeft behoorlijk wat overlast. Een aantal jaar geleden heeft de overheid beslist te onderzoeken of ze iets kunnen doen aan de hinder.’ Om de impact op de leefbaarheid in kaart te brengen en adviezen uit te schrijven, stelde de overheid oud-staatssecretaris Pieter van Geel aan. 

De gemeente Eersel vroeg Cees om hen in dat overleg te vertegenwoordigen. ‘Leuk dat men je hiervoor vraagt, maar je moet wel je achterban organiseren. Zo ontstond de Klankbordgroep Eersel Eindhoven Airport. In 2018 hebben we ook een Klankbordgroep Meten opgericht om metingen van geluid en fijn stof uit te voeren. In onze groep zitten onder meer een vertegenwoordiger van de GGD, Jean-Paul Close van de coöperatie AiREAS, de IT’er die ons dataportaal ontwikkelde, en mensen met technische en wetenschappelijke bagage. Zo heb je toch een indrukwekkende hoeveelheid kennis bij elkaar,’ zegt Cees, zichtbaar trots. 

Wat je zelf doet, doe je beter

‘Je constateert dat er overlast is en dat dit leeft bij de mensen. De GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) en het RIVM berekenen wel een en ander, maar als burger vraag je je toch af of die modellen wel overeenstemmen met hoe wij het hier aanvoelen. En een meetpaal 12 kilometer verderop in Veldhoven is toch wat anders dan om de hoek. Onder het moto “meten is weten” zijn we zelf aan de slag gegaan met een meetproject,’ vertelt Cees.

De eerste vraag die je je dan stelt, is welk meettoestel je kiest. ‘We wilden het project dicht bij de inwoners brengen. Daarom kozen we eerst voor kleine meetkastjes om aan je telefoon te koppelen en waarmee de mensen zelf een eindje moesten lopen. Een leuk product, maar in de praktijk werkte het niet op elk type mobieltje.’

‘Vervolgens zijn we in het project Snuffelfiets van Civity gestapt: je hangt een klein meetkastje aan je fiets, en na je tochtje merk je meteen waar er luchtverontreiniging was op je route. In Utrecht hadden ze 500 van die kastjes, wij 10. Het interessante is dat je ook ziet waar die 9 andere mensen hebben gefietst, en zo merk je na verloop van tijd waar het gezond fietsen is en waar niet. Dat was voor onze groep de eerste stap richting zichtbaarheid.’

Eigen dataportaal

Intussen werken ze in Eersel met betere sensoren van Intemo. Om het systeem te verbeteren, hadden Cees en zijn team contact met de universiteit van Delft, de gemeente Eersel, en daarna ook nog met een afstuderende IT’er die zelf een portaal heeft gebouwd, helemaal volgens de aanwijzingen van de Klankbordgroep. ‘Ons dataportaal is steeds mooier en professioneler geworden. Nu kan ik makkelijk een exacte locatie checken, en er de vuurwerkpieken uithalen, bijvoorbeeld. Die jongen is intussen zijn eigen business begonnen trouwens.’ Bovendien is het mogelijk om de meetresultaten te vergelijken met andere sensoren, wat de betrouwbaarheid van de resultaten alleen maar ten goede komt.

Onder de vlag “Samen meten is weten” werken de lokale meetprojecten samen met de GGD. ‘Dat is het aanspreekpunt voor gemeentes, terwijl de diepgaande kennis bij het RIVM zit. Met de vertegenwoordiger van de gemeente Eersel werken we bijzonder goed samen. En we hebben ook contact met de gemeente Eindhoven, die veel groter is dan Eersel en dus over veel meer mankracht beschikt. In Eindhoven-Noord loopt trouwens een vergelijkbaar project, en wij wisselen steeds gegevens uit. Zo leren we van elkaar,’ besluit Cees.

Gezondheidswinst

Kwalitatieve metingen en constructief overleg zijn vanzelfsprekend heel erg belangrijk, al moet je ook steeds je doel helder voor ogen houden. Daarom schreef Cees wat hij zelf een “goed verhaal” noemt: Gezondheidswinst, een samenvatting van heel wat rapporten en inzichten, netjes afgetoetst bij de GGD. ‘Daarmee had ik duidelijke argumenten waarmee ik nadrukkelijker kon zeggen: hiervoor doen we het. Ik heb dat verhaal gestuurd naar de gemeenteraad, naar verschillende dorpsraden en klankbordgroepen, tot en met de Challengegroep van Pieter van Geel en zijn opvolger. Daardoor komt er nu een regionale werkgroep gezondheid.’

Ambitie

Naast het kleinschalige koffertje en het veel grotere verhaal van de gezondheidswinst, heeft de klankbordgroep nog doelen voor ogen: Eersel zo ver krijgen dat de gemeente het Schone Lucht Akkoord wil tekenen, en advies geven aan de gemeente bij het ontwikkelen van bijvoorbeeld nieuwe woonwijken. ‘Nog voor er een schep de grond in gaat, kent de gemeente dan de gevolgen qua luchtverontreiniging en geluidsoverlast’.

Kijk en leer: tips en ervaringen van de Klankbordgroep Meten uit Eersel 

1. Eerst denken, dan doen: ‘Bedenk eerst wat je wil bereiken, en stel een projectplan op. Wat doe je wel, wat doe je niet? We kennen ook meetprojecten die begonnen met het uitdelen van meetapparaatjes zonder een goed zicht op wat ze ermee wilden bereiken. Daar loop je op vast, je moet weten waar je wil uitkomen.’
2. Testen, testen, testen: ‘Een leerpunt is: begin met vooraf grondig te testen in een pilotproject, en maak heldere afspraken. Pas als alles min of meer loopt, breid je je project uit. Dat maakt het ook makkelijker om burgers bij te staan.’
3. Onder begeleiding: ‘Een tip voor overheidsinstanties: zorg dat burgerprojecten ergens terecht kunnen voor advies, bijvoorbeeld bij het RIVM. Zo kan je als enthousiaste, startende groep ervaring opdoen en tips krijgen over welke meetinstrumenten je het beste kiest.’