Ambitieus Koninklijk Lyceum Antwerpen werkt aan een slim verluchtingsplan en meer groen

Meten met NO2-meetbuisjes

In december 2019 hingen de leerlingen van het eerste jaar op verschillende plaatsen in en rond de school testbuisjes op om de concentraties stikstofdioxide (NO₂) in kaart te brengen. Stikstofdioxide komt vrij bij verbrandingsprocessen op hoge temperatuur, vooral in het verkeer en de industrie. De buisjes hingen in zowel lokalen langs de speelplaats en de rustigere Hertoginstraat als in klassen langs de drukke Mechelsesteenweg. Vijf weken lang werd zowel de binnen- als de buitenlucht gemeten om beide met elkaar te kunnen vergelijken. In januari 2021 werden de metingen herhaald.

Voorzichtige conclusies

De resultaten van de eerste meetcampagne in 2019 gaven een duidelijke richting aan. Zo bleek dat de concentratie stikstofdioxide in de klassen gemiddeld de helft lager lag dan in de buitenlucht, en dat verschil was groter dan verwacht. Dit valt mogelijk te verklaren doordat tijdens de meetperiode de ramen bijna altijd gesloten waren. De lokalen werden immers nauwelijks gebruikt omwille van examens en de kerstvakantie. Daardoor konden de uitlaatgassen van het verkeer moeilijk binnendringen. Ook de concentraties langs de Mechelsesteenweg en de Hertoginstraat verschilden niet van elkaar. Dat kan wijzen op een sterk street canyoneffect, waardoor de luchtvervuiling in de smalle Hertoginstraat moeilijker weg kan dan in de bredere Mechelsesteenweg. Op de speelplaats waren de concentraties stikstofdioxide ca. 3,5 µg/m³ lager dan aan de straatkant. 

Vervolgmetingen

Irene Bergwerf, leerkracht chemie: “Over een aantal meetresultaten waren we toch wel verrast. Daarom deden we in januari 2021 een vervolgcampagne met meetbuisjes. We wilden onderzoeken of het verschil in stikstofdioxideconcentraties tussen buiten en binnen even groot bleef wanneer de lokalen wel gebruikt en gelucht werden. En wat bleek: er was nog steeds een duidelijk verschil tussen de concentraties binnen en buiten, maar dat verschil was veel minder groot dan in 2019. Wel zagen we opnieuw dat de waarden langs de Hertoginstraat even hoog waren als langs de Mechelsesteenweg. Tot slot deden we een experiment waarbij we onze schoolpoort dichtmaakten met plastic zeilen om de speelplaats beter af te schermen van het verkeer, maar dat had geen meetbaar effect op het verschil in luchtkwaliteit tussen de speelplaats en de straat.”

Gezond ventileren en luchten

De leerlingen van het KLA maten naast stikstofdioxide ook de concentraties fijnstof en koolstofdioxide. Dat deden ze met behulp van sensorboxen. Op basis van de inzichten van al die metingen, wou de school komen tot een slim ventilatieplan. Tijdens een eerste meetcampagne bleven alle ramen en deuren gesloten om te onderzoeken wat er gebeurt als je niet lucht of ventileert. Irene Bergwerf: “Uit dit experiment bleek dat de CO₂-concentraties vlot boven de 2000 deeltjes per miljoen (ppm) gingen, met pieken tot 3000 ppm. Veel te hoog als je weet dat de richtwaarde voor een aangenaam klasklimaat slechts 900 ppm is. Alleen in het scheikundelokaal bleven de pieken beperkt tot 1100 ppm, vermoedelijk dankzij de afzuigkap. Het buitenhouden van verkeerspollutie door alle ramen en deuren te sluiten, is dus duidelijk geen goed idee.” 
In november en december 2020 ging het Koninklijk Lyceum opnieuw aan de slag met sensorboxen. Dat was erg welkom tijdens Corona. Deze keer werden de boxen namelijk gebruikt om te monitoren of de klassen voldoende werden gelucht: lukt het om de richtwaarde van 900 ppm te halen in de klaslokalen? Gelukkig bleek uit de metingen dat de richtwaarde in de verschillende klassen bijna altijd gerespecteerd werd.

Een groenere school

Het KLA ligt in een dichtbebouwde buurt met weinig groen. Een groene omgeving heeft echter heel wat voordelen; ook voor de luchtkwaliteit. Daarom draagt het KLA haar steentje bij door op verschillende manieren te zorgen voor meer groen op school.
Geïnspireerd door het project Zuivere Lucht startten de leerlingen van het vijfde jaar van de richtingen STEM en Economie in het schooljaar 2019-2020 een eigen minionderneming ‘Greenwall’. Zij ontwierpen zelf een plantenmuur voor in de klas. De leerlingen namen met hun idee deel aan de wedstrijd voor miniondernemingen van VLAJO (Vlaamse Jonge Ondernemingen). En met succes want Greenwall won de Antwerpse finale van de VLAJO minionderneming van het jaar. 

Directeur Ann Huybrechts: “We weten dat het effect van die groene muren op het zuiveren van de binnenlucht verwaarloosbaar is, al zijn er wel aanwijzingen dat een plantenmuur in de klas de CO₂-concentraties een stukje kan doen dalen. En uiteraard heeft groen een positief effect op het comfort en het welbevinden van de leerlingen. Maar bovenal was het project ‘Greenwall’ een ideaal uitgangspunt om met onze leerlingen rond luchtkwaliteit te kunnen leren en werken.” 

Daarmee hadden de leerlingen de smaak te pakken. Als vervolg op het Greenwall-project ontwierpen en bouwden de leerlingen van de derde graad STEM een groene buitenklas op de speelplaats, en 18 leerlingen zorgden vrijwillig voor de vergroening van de schoolcafetaria. 
Jammer genoeg bleken niet alle ambities even gemakkelijk te realiseren. De school droomt al lang van een groene gevel aan de Mechelsesteenweg. Ann Huybrechts: “We hebben hiervoor een plan laten opmaken door Landschapsbureau Avant-Garde, waarbij de balkons omgetoverd zouden worden tot prachtige groene muren. Uit een stabiliteitsonderzoek bleek jammer genoeg dat er niet voldoende garanties zijn dat de balkons de plantenbakken zullen kunnen dragen.”  

Schoolstraat

Een van de uitdagingen van de Hertoginstraat en omgeving is de parkeerdruk. Daarom biedt het KLA in samenwerking met de stad een aantal parkeerplaatsen in haar parkeergarage aan als buurtparking voor omwonenden. Zo is er minder rondrijdend verkeer en kunnen de beschikbare parkeerplaatsen beter worden benut. 
En daar bleef het niet bij. De school vroeg enkele jaren geleden de status aan van ‘schoolstraat’. Hierdoor wordt de Hertoginstraat tijdelijk afgesloten, bij het begin en het einde van de schooldag. “Een goede beslissing,” zegt directeur Ann Huybrechts, “want deze ingreep is beter voor de luchtkwaliteit en zorgt ook voor een veiligere schoolomgeving voor onze leerlingen.”